Karolina Van Laere
Rok: 2014
Czasopismo: Remedium Nr: 7-8/2014
Fragmenty artykułu „Ile nudy w nudzie? O znaczeniu aspektów nudy zwyklej i przewlekłej”

 

Przewlekła nuda a uzależnienia

 

Kilka słów o nudzie

 

Stan znudzenia należałoby z pewnością wliczyć w poczet powszechnych doświadczeń człowieka. Być może część z nas byłaby skłonna traktować nudę jako fanaberię. Tymczasem na liście najdotkliwszych nie-chorób wśród czytelników „British Medical Journal” nuda znalazła się  na trzecim miejscu. Wyżej były tylko starzenie się i praca¹ .

 

O ile zwykła nuda pojawia się i znika, to inaczej dzieje się, kiedy nabiera ona charakteru przewlekłego. W literaturze przedmiotu nazywana jest również hipernudą, nudą  patologiczną lub egzystencjalną² . W przeciwieństwie do nudy krótkotrwałej utrzymuje się przez długi czas. Towarzyszy jej  odczuwanie pustki i izolacji. Wiąże się z odczuwaniem  braku zainteresowania światem,  sobą, trudnościami w skupieniu  uwagi. Przywołuje w pamięci skojarzenia ze stanem opisywanej przez Zygmunta Freuda melancholii, którą współcześnie określilibyśmy depresją³ . Nic dziwnego, że współcześni badacze odkrywają związki utrzymującej się z nudy z zachowaniami ryzykownymi, w tym z uzależnieniami.

 

 

Nuda przewlekła

 

Anna Gosline w swoich badaniach nad zjawiskiem  nudy doszła do wniosku, że ludzie przewlekle znudzeni są podatni na „ryzyko depresji, lęki, uzależnienie od narkotyków, alkoholizmu, kompulsywnego hazardu, zaburzenia odżywiania, wrogość, złość, słabe umiejętności społeczne, niskie oceny w szkole oraz słabe rezultaty w pracy”⁴ . Badania przeprowadzone przez Columbia Univeristy w 2003 roku dowodzą z kolei, że ponad połowie nastolatków (52%) grożą nałogi, jeżeli znajdą się pod wpływem stresu, częstej nudy lub nadmiaru pieniędzy⁵ . Wyniki badań sugerują związki pomiędzy doświadczaniem nudy a uzależnieniami. Naukowcy dostrzegają związki wynikające z uwarunkowań psychologicznych oraz kulturowych.
Osobom bardzo i przewlekle znudzonym często brakuje zdolności do rozpoznania swoich stanów emocjonalnych i radzenia sobie z nimi. W rezultacie mogą zwracać się po takie środki jak narkotyki: „zażywanie narkotyków odbywa się w czasie nicnierobienia, zastępując inne sposoby dostarczania sobie przyjemności”⁶ . Patologiczna nuda zapowiada zachowania nawykowego poszukiwania ekscytacji. Co ciekawe, umiejętność radzenia sobie z nudą jest dobrym prognostykiem wychodzenia z uzależnienia narkotykowego. Jeśli osoby uzależnione od narkotyków potrafią nauczyć się radzić sobie z ich nudą, mogą być mniej narażone na nawroty⁷.

 

Psychologowie zwracają uwagę na wpływ kultury na psychospołeczne funkcjonowanie jednostek, które mogą generować i pogłębiać tendencję do popadania w stan  znudzenia. Przyzwyczajeni do korzystania z bardzo wielu źródeł rozrywki i stymulacji płynąc z zewnątrz takich jak telewizja, filmy, Internet, gier wideo ulegamy przeciążeniu i tracimy kontakt z własnymi potrzebami.  Jeden z badaczy, John Eastwood, wyraził to tak: "Myślę, że jest coś o naszym współczesnym doświadczeniem sensorycznym przeciążeniem, gdzie nie ma szans i możliwości, aby dowiedzieć się, jakie są twoje potrzeby, jakie są twoje pasje"⁸ .

Doświadczającej nudy przewlekłej idzie w parze z trudnościami w  rozpoznawaniu swoich stanów emocjonalnych. Dlatego uniemożliwia to dobre rozeznanie w potrzebach psychologicznych. Wyjaśnia to  model psychodynamicznego rozumienia stanu nudy, zgodnie z  którym przewlekłe znudzenie skrywa prawdziwe, ale stłumione potrzeby i pragnienia⁹ . Inaczej rzecz ujmując, nuda skutecznie dystansuje od własnych autentycznych potrzeb i pragnień, które – często nieświadomie –  postrzegane są jako zagrażające. Bardzo podobnie możemy rozumieć psychologiczną funkcję uzależnienia. Środki psychoaktywne czy nałogowe czynności mają pomóc nie czuć i nie mieć kontaktu z żywymi i popędowymi obszarami siebie: emocjami, impulsami, a nade wszystko pragnieniami. Eastwood zauważył, że te osoby, które zdobyły wysokie wyniki na skali aleksytymii (dla przypomnienia: zaburzeniu wyrażającym się trudnościami w identyfikowaniu i opisywaniu uczuć, doznań cielesnych oraz ograniczonymi możliwości swobodnego fantazjowania) były jednocześnie podatne na doświadczanie nudy¹⁰.

 

 

Jak radzić sobie z nudą?

Tym, co pomaga chronić się przed przewlekłą nudą jest zapewnianie sobie różnorodności doświadczeń. Doskonale sprawdza się reguła naprzemienności, która jest zalecana w planowaniu sposobu spędzania wypoczynku i czasu wolnego: kiedy chcemy odpocząć robimy to, czego nie robimy na co dzień w pracy czy w domu. Jeżeli pracujemy, spędzając wiele godzin przed komputerem, powinniśmy wybierać aktywne formy spędzania odpoczynku  i odwrotnie.  Z perspektywy przeciwdziałania hipernudzie ważne jest posiadanie zainteresowań i pasji, które działają stymulująco na umysł i poprawiają samopoczucie. Kolejnym sposobem pozwalającym nie popadać w stan przewlekłego znużenia jest aktywność fizyczna oraz relacje społeczne.

Warto wspomnieć, że nieśmiertelną receptę spędzania czasu wolnego podał już Artystoteles. Według antycznego filozofa gwarantem dobrze  spędzonego czasu wolnego, zapewniającego regenerację sił jest angażowanie się w aktywności, w których obecny jest element zabawy,  wykonywanie zadań będących celem samym w sobie oraz żywe relacje z innymi ludźmi¹¹ . Przykładami takich aktywności mogą być  gry planszowe czy aktywność sportowa pod warunkiem że jej celem nie jest rywalizacji a aktywność sama w sobie.

 

W miesięczniku Remedium regularnie od 2012 roku ukazują się artykuły dotyczące uzależnień behawioralnych, w tym  materiały edukacyjne dotyczące zachowań ryzykownych dla nauczycieli oraz materiały profilaktyczne dla młodzieży.  Więcej informacji: http://www.remedium-psychologia.pl/

 

---

1.W.Warecki, M. Warecki, Nuda… Dlaczego czasem warto nic nie robić, Polityka, 2017, nr 2613, s.17-20
2. P. Toohey, Historia nudy, Warszawa 2012s. 10-12.
3. Ibidem, s. 28-29.
4. A. Gosline, Bored to Death: Chronically Bored People Exhibit Higher Risk-Taking Behavior , Scenitific American, 2007, www. scientificamerican.com/article/the-science-of-boredom

5. P. Toohey, op. cit. s. 48.
6. A. Gosline, op.cit.
7. Ibidem.
8. Ibidem.
9. P. Toohey, op.cit, s. 49.

10. A. Gosline, op. cit.
11. P. Toohey, op.cit. s.165.